Boksit madeninin özellikleri

Boksit madeni günümüzde özellikle alüminyum elde edilmesinde kullanılmakta olan bir madendir. İçinde bulunan silis, kalsiyum, demir ve titan mineralleri cevherin kalitesini düşüren mineraller arasında yer almaktadır. Bu mineraller cevherin içinde bulunma miktarlarına göre kullanım amacında değişiklik göstermektedir. Alüminyum ve çimento endüstrisi gibi pek çok alanda boksit kullanımı mevcuttur. Dünya genelinde boksit üretiminin %90’ı açık işletme ile gerçekleştirilmekte olup boksit tüketiminin %85-90’ı alüminyum üretimine yönelik yapılmaktadır.

Boksitin özellikleri nelerdir?

Boksit, alüminyum oksit ve böhmit, gibsit, diyaspor gibi minerallerden oluşan bir karışım olup amorf yapıdadır. Yoğunluğu 2,5-4,5 gr/cm3 ve sertliği 1-3 arasında değişmekte olup alüminyum üretiminde kullanılmasından dolayı dünya ticaretinde önemli bir cevher olarak yerini almaktadır. Alüminyum elde edilmesinde kullanılan boksitin en az % 50 Al2O3 ve en fazla % 15 SiO2 içermesi gerekmektedir. Yaklaşık 4 ton boksitten 1 ton alüminyum üretimi gerçekleşmektedir.  Çimento ve demir çelik sanayilerinde de çok tercih edilen boksit masif, oolittik, toprağımsı yapıda bulunur. İçerdiği demir miktarına göre kahverengi, kırmızıdan sarı, gri hatta beyaza kadar değişen renklerde görülebilmektedir.

Dünya boksit rezervi:

Dünya boksit rezervi günümüzde 25 milyar ton civarındadır. Bu miktarın 23 milyar tonu işletilebilir rezervdir. Dünya rezervinin %24’üne sahip ile Avustralya, %12’sine sahip Brezilya yine %24’üne sahip Gine, en büyük boksit rezervine sahip ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye ise işletilebilir 46 milyon ton boksit rezervi ile dünya boksit rezervinin küçük bir bölümüne sahiptir.

Dünya Boksit Üretimi

Dünya boksit rezervlerinin % 50’sinden fazlası Gine ve Avustralya’da yer almaktadır.

Gine Boksit Rezervi

Gine Boksiti

Diğer bir zengin bölge de Güney Afrika'da bulunan Gine'dir. Gine yaklaşık olarak 8,6 milyar ton boksit rezervine sahip olduğu bilinmektedir. Ancak Gine Devleti’nin yaptığı araştırmalar, bu rezervin 29 milyar tona kadar olabileceği yönündedir. Gine boksiti yaklaşık olarak 400 yıl işletilebilir.

Avustralya Boksit Rezervi

Avustralya Boksiti

7,8 milyar tonluk rezerv ile Gine'nin ardından gelen Avustralya ikinci sıradadır ve yaklaşık 380 yıllık rezerv ömrüne sahiptir.

Güney Amerika Boksit Rezervi

Jamaika Boksiti

Güney Amerika ise yaklaşık olarak (Brezilya ve Jamaika'nın toplamı) 5 milyar ton ile üçüncü sıradadır ve rezerv ömrü yaklaşık 110 yıldır.

Çin Boksit Rezervi

Çin Boksiti

Ardından 2,2 milyar ton ile Çin gelmektedir. Ancak Çin'de bulunan boksit düşük kalitededir.

Boksit Madenciliği

Dünyada yer alan boksit madenlerinin büyük bir kısmı açık usul ile işletilir. Boksit genellikle yüzeyin 2m. altında yer alır.

Öncelikle sondaj calışmalari ile ekonomik olarak işletilebileceğine ve üretilen boksitin alümina rafinerilerine ulaştırılabileceğine karar verilen maden sahaları, işletme koşullarına uygun olarak açılır ve temizlenir. Daha sonra ise madenin yüzeyindeki toprak örtüsü temizlenir. Alüminyum cevherinin yüzeyle arasındaki mesafeye bağlı olarak patlama yapılarak veya kazı yapılarak cevhere ulaşılmaya çalışılır. Cevhere ulaşıldıktan sonra madencilik işlemleri başlatılarak çıkarılan cevher stok sahasına gönderilir.

Çıkartılan cevherler stok sahasında toplandıktan sonra kırma işlemlerinden geçirilir. Bu işlemlerden sonra ortaya çıkan cevher kil ve topraktan arındırılmak için yıkanır. Yıkama işlemi tamamlandıktan sonra kurumaya bırakılan cevher, kuruduğunda alümina fabrikalarda kullanılmak için hazır hale gelmiştir.

Boksit madenciliği sırasında harcanan enerji boksitten alüminyuma kadar ulaşılan enerjinin yalnızca %1 'i kadardır.

Boksit Stok Sahası

Boksit Hakkında Genel Bilgiler

Alüminyum cevheri oluşumunu sağlayan sulu ve oksit minerallerin başlıcaları gibsit,  böhmit ve diaspordur. Beyaz, gri bazen de kırmızı renkte olup, toprağımsı, kil görünümündedir.

Oluşumlarına göre iki farklı tür boksit madeni vardır.

Bunlardan birincisi, silikatlı kayaçlardaki silis, alkali ve toprak alkali minenrallerin ayrışması ve suyla ortamdan uzaklaşması sonucu oluşur. Bu şekilde oluşan boksitlere silikat boksitleri denir ve daha çok tropikal iklimlerde yer alır.

Diğer türdeki boksitler ise kalk boksit madenidir. Alüminyum içeren asitli suların kalkerli yüzeylerden geçerken nötrleşmesi ve alüminyum iyonlarının ortamda çökelmesi yoluyla meydana gelir. Yunanistan, Fransa, Yugoslavya ve Türkiye’de bulunan boksit madenleri bu sınıfa girer.

Boksit Nerelerde Çıkarılır

Dünya’da en çok, Surinam, Guyana, Jamaika,Batı Afrika, Rusya, ABD ve Avustralya’da çıkarılır.

Türkiye de ise; daha çok Zonguldak çevresi, Toros Dağları’nın batı kesimi, Konya’nın Seydişehir ilçesinde ve Muğla’nın Milas ilçesinde çıkarılır.

Nerelerde Kullanılır

Boksit içerisindeki silis, demir, kalsiyum ve titan mineralleri madenin kalitesini düşüren maddelerdir. Madenin kullanım alanı, bu minerallerin bulunma miktarlarına göre belirlenir. Başlıcaları ise;

• Alüminyum endüstrisi
• Ateşe dayanıklı reflekter tuğla
• Çimento endüstrisi

Boksit Madeni'nin Sanayi ve Ticaretteki Yeri

Boksit Madeni

Boksit, alüminyum üretiminde kullanılan başlıca cevher olması sebebiyle dünya ticaretinde önemli bir yere sahiptir. Çimento, demir çelik fabrikalarının yanı sıra aşındırıcı sanayilerinde de çok kullanılan boksit alüminyum oksit ve böhmit, gibsit, diyaspor gibi minerallerden oluşan bir karışım olarak bilinmekte olup amorf yapıdadır. Yoğunluğu 2,5-4,5 gr/cm3 ve sertliği 1-7 arasında değişebilmektedir. Boksit madeninin rengi içeriğinde bulunan demir miktarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Kahverengi, kırmızı renginde olabildiği gibi yeşil, kırmızı, gri ve beyaz renkte de boksit bulunabilmektedir.

Boksitin kullanım alanları:

Günümüzde boksitin önemli bir oranı alüminyum elde edilmesi için kullanılmaktadır. Boksitin içinde bulunan silis, kalsiyum, demir ve titan mineralleri cevherin kalitesini düşüren maddelerdir. Bu maddelerin cevher içinde bulunma miktarlarına bağlı olarak cevherlerin kullanım alanları da değişiklik gösterebilmektedir. Alüminyum üretiminde kullanılan boksitin en az % 50 Al2O3 ve en fazla % 15 SiO2 içermesi gerekmektedir. Bunun yanında Yaklaşık 4 ton boksitten 1 ton alüminyum üretimi gerçekleşmektedir.

Dünya’da boksit çıkarılan ülkeler:

Dünya Boksit Madeni Haritası

Dünya boksit rezervi 25 milyar ton civarındadır. Bunun 23 milyar tonu işletilebilir rezerv olarak bilinmektedir. Avustralya, Gine ve Brezilya en büyük boksit rezervine sahip ülkeler arasında yer almaktadır. Avustralya dünya rezervinin %24’üne Gine %24’üne ve Brezilya %12’sine sahiptir. Türkiye ise bu noktada 46 milyon ton boksit rezervi ile dünya boksit rezervinin çok küçük bir bölümüne sahiptir.